Stosowanie obniżonych lub podwyższonych odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych uzależnione jest od spełnienia ustawowych przesłanek
Preferencyjna stawka
Obniżone odsetki za zwłokę stosuje się w przypadku spełnienia wymogów określonych w art. 56a Ordynacji podatkowej. Zaległość podatkowa musi wynikać z prawnie skutecznej korekty deklaracji (zeznania podatkowego) dokonanej w ciągu 6 miesięcy od dnia upływu terminu złożenia tej deklaracji. Wpłata musi nastąpić w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty.
Korekta nie może być efektem działań organów podatkowych. Obniżonych odsetek za zwłokę nie nalicza się w przypadku zapłaty zaległości podatkowej ujawnionej po korekcie dokonanej na skutek czynności sprawdzających. Taka preferencja nie przysługuje także wtedy, gdy korekta rozliczenia jest składana po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej lub po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a jeżeli nie wysyła się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej. Ważny jest zakres dokonanej weryfikacji. Nie ma przeszkód do zastosowania obniżonych odsetek za zwłokę, gdy korekta dotyczy innego okresu rozliczeniowego niż objęty czynnościami sprawdzającymi lub kontrolą, nawet jeżeli do jej dokonania skłonił podatnika wynik tych czynności sprawdzających lub kontroli.
Obniżone odsetki za zwłokę ustala się nie tylko w przypadku zapłaty zaległości podatkowej. Stosuje się je odpowiednio także w razie zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku, potrącenia albo przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych - na wniosek wniesiony w terminie 7 dni od dnia złożenia korekty rozliczenia.
Odsetki od zaliczek
Preferencyjne zasady naliczania odsetek za zwłokę nie są wykluczone w przypadku korekty wysokości zaliczek na podatek dochodowy.
Organy podatkowe uważały to za niedopuszczalne z powodu braku możliwości spełnienia jednego z podstawowych warunków: złożenia korekty rozliczenia. Skoro bowiem nie przekazuje się w ciągu roku podatkowego deklaracji z wyliczeniem kwoty zaliczek na podatek dochodowy należnych za poszczególne miesiące (kwartały), nie ma mowy o złożeniu korekty.
Sądy administracyjne zanegowały jednak to stanowisko. Podatnik może uiścić obniżone odsetki za zwłokę od zaliczek na podatek dochodowy (przy zachowaniu ustawowych przesłanek) w przypadku dokonania autokorekty zeznania podatkowego obejmującej wysokość wpłaconych zaliczek. W trakcie roku podatkowego nie składa się wprawdzie deklaracji z kwotami zaliczek na podatek dochodowy należnych za poszczególne miesiące (kwartały), ale wykazuje się je w zeznaniu podatkowym. Został zatem jedynie przesunięty termin ich deklarowania. Podatnik ma prawo skorygować wszystkie dane zawarte w zeznaniu podatkowym - w tym kwoty zaliczek na podatek dochodowy. Jeżeli z własnej inicjatywy skoryguje w rocznym rozliczeniu wysokość zaliczek, ma prawo zastosować obniżone odsetki podatkowe (por. wyrok NSA z dnia 23 listopada 2016 r., sygn. akt II FSK 2978/14).
Obniżonych odsetek za zwłokę nie można naliczyć od zaległych zaliczek na podatek dochodowy uiszczanych w trakcie roku podatkowego - zanim ich wysokość zostanie udokumentowana w zeznaniu podatkowym. W tym przypadku stosuje się odsetki podstawowe.
Karne odsetki
Podwyższone odsetki za zwłokę są naliczane od zaległości w akcyzie lub VAT.
Zasady zwiększenia obciążeń odsetkowych precyzuje art. 56b Ordynacji podatkowej. Podwyższone odsetki za zwłokę nalicza się w przypadku:
1) zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego,
2) dokonania korekty deklaracji:
a) po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej,
b) w wyniku czynności sprawdzających,
c) po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej
- jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż 5-krotna wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu następującym po dniu upływu terminu płatności zobowiązania lub terminu zwrotu (w 2022 r. 5-krotność minimalnej pensji wynosi 15.050 zł),
3) ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo istnienia takiego obowiązku, oraz braku zapłaty podatku.
Podwyższone odsetki za zwłokę nie są naliczane, gdy ustala się dodatkowe zobowiązanie w VAT na podstawie art. 112b lub art. 112c ustawy o VAT.
