Rekompensaty kosztów odzyskiwania należności

Wierzyciel ma prawo domagać się rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, gdy dłużnik opóźni się z zapłatą. Rekompensata ma formę zryczałtowaną i wynosi od 40 euro do 100 euro. Można ją naliczyć już przy jednodniowym opóźnieniu w zapłacie.

Zwrot kosztów odzyskania należności

Wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, a nie otrzymał zapłaty w terminie, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, o czym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Rekompensata ta przysługuje od każdej niezapłaconej wierzytelności bądź części wierzytelności, jeśli strony ustaliły w umowie, że świadczenie pieniężne (wynagrodzenie za dostawę lub wykonanie usługi) będzie spełniane w częściach. Na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 2 powołanej ustawy, w przypadku gdy strony transakcji handlowej ustaliły w umowie, że świadczenie pieniężne będzie spełniane w częściach (według harmonogramu), uprawnienie do rekompensaty przysługuje w stosunku do każdej niezapłaconej części. To samo dotyczy odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych.

W świetle tych rozwiązań nie ma więc podstawy prawnej, by naliczać rekompensatę jednorazowo od wszystkich nieuregulowanych terminowo należności między tymi samymi stronami transakcji handlowej, co potwierdza wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 czerwca 2021 r., sygn. akt I ACa 81/20.

Rekompensata od wysokości świadczenia

Rekompensata ma formę stałej, zryczałtowanej kwoty kosztów odzyskiwania należności. Na jej wysokość nie ma wpływu wina dłużnika czy czas opóźnienia. Wierzyciel może ją naliczyć, gdy nie doszło do terminowej zapłaty przez dłużnika, niezależnie od tego, czy poniósł koszty odzyskiwania należności. Ma prawo ją naliczyć zarówno, gdy doszło do znacznego opóźnienia w zapłacie wynagrodzenia, jak również gdy opóźnienie wyniosło tylko jeden dzień. Wierzyciel, który spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie, ma prawo do rekompensaty od dnia nabycia uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, czyli od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin płatności (przykład 1).

Wysokość rekompensaty zależy od wartości świadczenia pieniężnego. Wynosi ona równowartość kwoty:

• 40 euro - jeżeli wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000 zł,
• 70 euro - gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5.000 zł, ale niższa niż 50.000 zł,
• 100 euro - jeśli wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50.000 zł.

W sytuacji gdy wierzyciel poniesie wyższe koszty odzyskiwania należności, art. 10 ust. 2 powołanej ustawy daje prawo do ich zwrotu. W przeciwieństwie do zryczałtowanej rekompensaty wierzyciel musi udowodnić, że koszty takie poniósł i że były one zasadne.

Przeliczanie na złote

Równowartość rekompensaty w złotych ustala się przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne (przykład 2). Ma to swoje umocowanie w art. 10 ust. 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Niepobieranie rekompensaty

Podmioty publiczne mają możliwość niepobierania rekompensaty z tytułu opóźniania w płatnościach, gdy jej kwota jest równa świadczeniu pieniężnemu albo większa od tego świadczenia. W takiej sytuacji dysponent części budżetowej, państwowego funduszu celowego lub organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (w drodze uchwały) mogą wyrazić zgodę na niedochodzenie rekompensaty. Po nowelizacji ustawy o finansach publicznych do niedochodzenia rekompensaty uprawnione są także agencje wykonawcze. W praktyce oznacza to, że spóźnienie się z zapłatą należności kontrahentowi, który jest podmiotem sektora finansów publicznych, daje możliwość nienaliczania rekompensaty, pod warunkiem że jest równa lub wyższa od należności głównej. Trzeba się jednak liczyć z tym, że nienaliczanie rekompensaty w omawianym przypadku jest uprawnieniem. Instytucja publiczna nie ma obowiązku nienaliczania rekompensaty w przypadku opóźnienia płatności.

Zakaz zbywalności

Roszczenie o rekompensatę jest niezbywalne, o czym mowa w art. 10 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Dla wierzyciela oznacza to, że jeśli dłużnik nie zapłaci w terminie, to jest uprawniony do rekompensaty, ale nie może zbyć roszczenia do niej. Może tylko zbyć wymagalną wierzytelność. Natomiast jeśli podmiot nabył wierzytelność w wyniku przeniesienia, to nie ma prawa dochodzenia rekompensaty.